С-рэактыўны бялок (СРБ) — гэта бялок, які выпрацоўваецца печанню, і яго ўзровень у крыві значна павышаецца ў адказ на запаленне. Яго адкрыццё ў 1930 годзе і наступныя даследаванні замацавалі яго ролю як аднаго з найважнейшых і шырока выкарыстоўваных біямаркераў у сучаснай медыцыне. Важнасць тэставання СРБ заключаецца ў яго карыснасці як адчувальнага, хоць і неспецыфічнага, паказчыка запалення, які дапамагае ў дыягностыцы, стратыфікацыі рызыкі і маніторынгу шырокага спектру захворванняў.

1. Адчувальны маркер інфекцыі і запалення
Адно з асноўных ужыванняў СРБ — выяўленне і лячэнне інфекцый, асабліва бактэрыяльных. Хоць павышэнне ўзроўню СРБ з'яўляецца агульнай рэакцыяй на запаленне, пры цяжкіх бактэрыяльных інфекцыях яго ўзровень можа рэзка ўзрастаць, часта перавышаючы 100 мг/л. Гэта робіць яго неацэнным для адрознення бактэрыяльных ад вірусных інфекцый, паколькі апошнія звычайна выклікаюць больш умеранае павышэнне. У клінічных умовах СРБ выкарыстоўваецца для дыягностыкі такіх станаў, як пнеўманія, сепсіс і пасляаперацыйныя інфекцыі. Напрыклад, маніторынг узроўню СРБ пасля аперацыі дапамагае лекарам рана выявіць такія ўскладненні, як раневыя інфекцыі або глыбокія абсцэсы, што дазваляе своечасова ўмяшацца. Ён таксама гуляе важную ролю ў лячэнні хранічных запаленчых захворванняў, такіх як рэўматоідны артрыт і запаленчыя захворванні кішачніка (ЗЗК), дзе паслядоўныя вымярэнні дапамагаюць ацаніць актыўнасць захворвання і эфектыўнасць супрацьзапаленчай тэрапіі.

2. Ацэнка рызыкі сардэчна-сасудзістых захворванняў: вч-СРБ
Значным прагрэсам у гэтай галіне стала распрацоўка высокаадчувальнага тэставання СРБ (вс-СРБ). Гэты тэст вымярае вельмі нізкі ўзровень СРБ, які раней быў невыяўляльным. Даследаванні паказалі, што хранічнае запаленне нізкай ступені ў сценах артэрый з'яўляецца ключавым фактарам атэрасклерозу — назапашвання бляшак, якія могуць прывесці да інфарктаў і інсультаў. вс-СРБ служыць надзейным біямаркерам гэтага асноўнага сасудзістага запалення.
Амерыканская кардыялагічная асацыяцыя прызнае вч-СРБ незалежным фактарам рызыкі сардэчна-сасудзістых захворванняў. Асобы з узроўнем вч-СРБ у межах высокіх нормы (вышэй за 3 мг/л) лічацца падвярганымі падвышанай рызыцы сардэчных падзей у будучыні, нават калі ўзровень халестэрыну ў іх нармальны. Такім чынам, вч-СРБ выкарыстоўваецца для ўдакладнення ацэнкі рызыкі, асабліва для пацыентаў з сярэдняй рызыкай. Гэта дазваляе распрацоўваць больш персаналізаваныя прафілактычныя стратэгіі, такія як пачатак тэрапіі статынамі ў асоб, якія ў адваротным выпадку не маглі б атрымліваць лячэнне, зыходзячы толькі з традыцыйных фактараў рызыкі.

3. Маніторынг рэакцыі на лячэнне і прагнозу
Акрамя дыягностыкі і ацэнкі рызыкі, СРБ з'яўляецца выдатным інструментам для маніторынгу рэакцыі пацыента на лячэнне. Пры інфекцыйных захворваннях зніжэнне ўзроўню СРБ з'яўляецца важкім паказчыкам эфектыўнасці антыбіётычнай або антымікробнай тэрапіі. Падобным чынам, пры аўтаімунных захворваннях зніжэнне СРБ карэлюе з паспяховым падаўленнем запалення імунасупрэсіўнымі прэпаратамі. Гэты дынамічны характар ​​дазваляе клініцыстам карэктаваць планы лячэння ў рэжыме рэальнага часу. Акрамя таго, пастаянна высокі ўзровень СРБ часта асацыюецца з горшым прагнозам пры розных захворваннях, ад раку да сардэчнай недастатковасці, што дае ўяўленне аб цяжкасці і траекторыі захворвання.

Абмежаванні і высновы
Нягледзячы на ​​карыснасць, істотным абмежаваннем СРБ з'яўляецца яго неспецыфічнасць. Павышаны ўзровень сведчыць аб наяўнасці запалення, але не вызначае яго прычыну. Стрэс, траўма, атлусценне і хранічныя захворванні могуць павышаць узровень СРБ. Таму яго вынікі заўсёды трэба інтэрпрэтаваць у кантэксце клінічнага анамнезу пацыента, фізічнага абследавання і іншых дыягнастычных дадзеных.

У заключэнне, важнасць тэставання СРБ шматгранная. Ад выканання функцыі першай лініі тэсту на вострыя інфекцыі да служэння складаным прагнастычным паказчыкам доўгатэрміновага сардэчна-сасудзістага рызыкі праз вч-СРБ, гэты біямаркер з'яўляецца незаменным інструментам у арсенале клініцыста. Яго здольнасць аб'ектыўна вымяраць і кантраляваць запаленне значна палепшыла лячэнне пацыентаў у дыягностыцы, кіраванні лячэннем і прагнастычнай ацэнцы ў шматлікіх медыцынскіх спецыяльнасцях.