Białko C-reaktywne (CRP) to białko produkowane przez wątrobę, którego poziom we krwi znacząco wzrasta w odpowiedzi na stan zapalny. Jego odkrycie w 1930 roku i późniejsze badania ugruntowały jego rolę jako jednego z najważniejszych i najszerzej stosowanych biomarkerów we współczesnej medycynie. Znaczenie badania CRP wynika z jego użyteczności jako czułego, choć nieswoistego, wskaźnika stanu zapalnego, wspomagającego diagnostykę, ocenę ryzyka i monitorowanie szerokiej gamy schorzeń.

1. Czuły marker infekcji i stanu zapalnego
Jednym z głównych zastosowań CRP jest wykrywanie i leczenie infekcji, zwłaszcza infekcji bakteryjnych. Podczas gdy wzrost poziomu CRP jest typową reakcją na stan zapalny, jego poziom może gwałtownie wzrosnąć w ciężkich infekcjach bakteryjnych, często przekraczając 100 mg/l. Dzięki temu CRP jest nieocenione w odróżnianiu infekcji bakteryjnych od wirusowych, ponieważ te drugie zazwyczaj powodują bardziej umiarkowany wzrost. W warunkach klinicznych CRP jest wykorzystywane do diagnozowania schorzeń takich jak zapalenie płuc, sepsa i zakażenia pooperacyjne. Na przykład, monitorowanie poziomu CRP po operacji pomaga lekarzom wcześnie identyfikować powikłania, takie jak zakażenia ran czy głębokie ropnie, umożliwiając szybką interwencję. Jest ono również pomocne w leczeniu przewlekłych chorób zapalnych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów i nieswoiste zapalenia jelit (IBD), gdzie seryjne pomiary pomagają ocenić aktywność choroby i skuteczność terapii przeciwzapalnej.

2. Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego: hs-CRP
Istotnym postępem w tej dziedzinie było opracowanie wysokoczułego testu CRP (hs-CRP). Test ten mierzy bardzo niskie poziomy CRP, które wcześniej były niewykrywalne. Badania wykazały, że przewlekły, łagodny stan zapalny w ścianach tętnic jest kluczowym czynnikiem rozwoju miażdżycy – narastania blaszek miażdżycowych, które mogą prowadzić do zawałów serca i udarów mózgu. hs-CRP stanowi silny biomarker tego stanu zapalnego naczyń.
Amerykańskie Towarzystwo Kardiologiczne uznaje hs-CRP za niezależny czynnik ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Osoby z poziomem hs-CRP w zakresie wysokich wartości prawidłowych (powyżej 3 mg/l) są uważane za narażone na zwiększone ryzyko wystąpienia przyszłych zdarzeń sercowo-naczyniowych, nawet jeśli ich poziom cholesterolu jest prawidłowy. W związku z tym hs-CRP jest wykorzystywane do udoskonalenia oceny ryzyka, szczególnie u pacjentów z grupy ryzyka pośredniego. Pozwala to na bardziej spersonalizowane strategie profilaktyczne, takie jak rozpoczęcie terapii statynami u osób, które w innym przypadku nie mogłyby być leczone wyłącznie na podstawie tradycyjnych czynników ryzyka.

3. Monitorowanie odpowiedzi na leczenie i rokowanie
Poza diagnostyką i oceną ryzyka, CRP jest doskonałym narzędziem do monitorowania reakcji pacjenta na leczenie. W chorobach zakaźnych spadający poziom CRP jest silnym wskaźnikiem skuteczności antybiotykoterapii lub terapii przeciwdrobnoustrojowej. Podobnie, w chorobach autoimmunologicznych spadek poziomu CRP koreluje ze skutecznym hamowaniem stanu zapalnego przez leki immunosupresyjne. Ta dynamiczna natura pozwala lekarzom na bieżąco dostosowywać plany leczenia. Ponadto, utrzymujący się wysoki poziom CRP często wiąże się z gorszym rokowaniem w chorobach od raka po niewydolność serca, dając wgląd w stopień zaawansowania choroby i jej przebieg.

Ograniczenia i wnioski
Pomimo swojej użyteczności, istotnym ograniczeniem CRP jest jego niespecyficzność. Podwyższony poziom wskazuje na obecność stanu zapalnego, ale nie określa jego przyczyny. Stres, uraz, otyłość i choroby przewlekłe mogą powodować podwyższenie poziomu CRP. Dlatego wyniki należy zawsze interpretować w kontekście historii choroby pacjenta, badania fizykalnego i innych ustaleń diagnostycznych.

Podsumowując, znaczenie badania CRP jest wielopłaszczyznowe. Od podstawowego testu w przypadku ostrych infekcji, po zaawansowany predyktor długoterminowego ryzyka sercowo-naczyniowego poprzez oznaczenie hs-CRP, ten biomarker jest niezastąpionym narzędziem w arsenale klinicysty. Jego zdolność do obiektywnego pomiaru i monitorowania stanu zapalnego znacząco poprawiła opiekę nad pacjentem w zakresie diagnostyki, leczenia i oceny prognostycznej w wielu specjalizacjach medycznych.