Zvirwere zvinotapuriranwa neumhutu: kutyisidzira uye kudzivirira
Umhutu huri pakati pemhuka dzine ngozi zvikuru pasi rose. Kurumwa kwavo kunoparadzira zvirwere zvinouraya zvakawanda, zvichikonzera kufa kwemazana ezviuru pasi rose gore rega rega. Maererano nenhamba, hosha dzinoparadzirwa neumhutu (dzakadai semarariya uye dengue fever) dzinobata mazana emamiriyoni evanhu, zvichiita ngozi huru kuutano hweveruzhinji. Chinyorwa ichi chichasuma hosha huru dzinotapuriranwa neumhutu, nzira dzadzo dzekutapurirana, uye kudzivirira nekudzora matanho.
I. Umhutu Hunoparadzira Zvirwere Sei?
Umhutu hunotapurira zvirwere (mavhairasi, zvipembenene, zvichingodaro) kubva kuvanhu kana mhuka dzine utachiona kuenda kuvanhu vane hutano kuburikidza nekusveta ropa. Nzira yekutumira inosanganisira:
- Kuruma munhu ane utachiona: Umhutu hunofemba ropa rine utachiona.
- Pathogen kuwanda mukati meumhutu: Utachiona kana utachiona hunokura mukati meumhutu (somuenzaniso, Plasmodium inopedza upenyu hwayo mukati meAnopheles mosquito).
- Kutumira kune mugamuchiri mutsva: Umhutu pahukaruma zvakare, utachiona hunopinda mumuviri nemate.
Mhando dzakasiyana dzeumhutu dzinoparadzira zvirwere zvakasiyana, zvakadai se:
- Aedes egypti– Dengue, Chikv, Zika, Yellow Fever
- Anopheles mosquito– Malaria
- Culex mosquitos- West Nile Virus, Japanese Encephalitis
II. Zvirwere Zvikuru Zvinotapuriranwa Mosquito
(1) Zvirwere zveViral
- Dengue Fever
- Pathogen: Dengue virus (4 serotypes)
- Zviratidzo: Kupisa kwakanyanya, musoro wakakomba, kurwadziwa kwemhasuru; inogona kuwedzera kubuda ropa kana kuvhunduka.
- Endemic regions: Nzvimbo dzinopisa uye dzinopisa (Southeast Asia, Latin America).
- Chirwere cheZika Virus
- Ngozi: Kutapukira muvakadzi vane pamuviri kunogona kukonzera microcephaly mucheche; zvakabatanidzwa neurological disorders.
-
Chikungunya Fever
- Chikonzero: Chikungunya virus (CHIKV)
- Main mosquito mhando: Aedes aegypti, Aedes albopictus
- Zviratidzo: Kupisa kwakanyanya, kurwadziwa kwakanyanya kwemajoini (anogona kugara kwemwedzi inoverengeka).
4.Yellow Fever
- Zviratidzo: Fivha, jaundice, kubuda ropa; mwero wekufa kwakanyanya (jekiseni iripo).
5.Japanese Encephalitis
- Vector:Culex tritaeniorhynchus
- Zviratidzo: Encephalitis, mwero wekufa kwakanyanya (unowanikwa kumaruwa eAsia).
(2) Zvirwere zveParasitic
- Malaria
- Pathogen: Malaria parasite (Plasmodium falciparum ndiyo inouraya zvakanyanya)
- Zviratidzo: Kupindwa nechando nguva nenguva, kupisa kwakanyanya, uye kupererwa neropa. Vanenge 600,000 vanofa gore negore.
- Lymphatic Filariasis (Elephantiasis)
- Pathogen: Filarial worms (Wuchereria bancrofti,Brugia malayi)
- Zviratidzo: Kukuvadzwa kweLymphatic, kunotungamirira kumakumbo kana kuzvimba kwepabonde.
III. Nzira yekudzivirira sei zvirwere zvinotakura mosquito?
- Kudzivirirwa Kwemunhu
- Shandisa mushonga unodzinga umhutu (une DEET kana picaridin).
- Pfekai zvipfeko zvine maoko marefu uye shandisai mosquito net (kunyanya dziya dzinorapwa nemishonga inorwisa marariya).
- Dzivisa kubuda kunze munguva yehumhutu (madekwana uye mambakwedza).
- Environmental Control
- Bvisa mvura yakamira (semuenzaniso, muhari dzemaruva nematai) kudzivirira kubereka kweumhutu.
- Pfaya mishonga yekuuraya zvipembenene munharaunda yako kana kushandisa mushonga webiology (semuenzaniso, kusimudza hove dzeumhutu).
- Vaccination
- Yellow fever uye Japanese encephalitis vaccine dziviriro inoshanda.
- Dengue fever vaccine (Dengvaxia) inowanikwa kune dzimwe nyika, asi kushandiswa kwayo kune zvishoma.
IV. Matambudziko Epasi Pose Mukudzora Chirwere
- Kuchinja kwemamiriro ekunze: Zvirwere zvinotakurwa neumhutu zviri kupararira kunzvimbo dzine mwero (semuenzaniso, dengue muEurope).
- Kuramba kwezvipembenene: Umhutu huri kuramba huchirwisa mishonga inouraya zvipembenene.
- Vaccine kuganhurirwa: Mushonga weMalaria (RTS,S) unoshanda zvishoma; mhinduro dziri nani dziri kudiwa.
Mhedziso
Zvirwere zvinotapurirwa neumhutu zvinoramba zvichityisidzira hutano hwepasi rose, kunyanya munzvimbo dzinopisa. Kudzivirira kunobudirira-kuburikidza nekudzora umhutu, kubaya majekiseni, uye matanho ehutano hweveruzhinji-kunogona kuderedza utachiona zvakanyanya. Kudyidzana nedzimwe nyika, hunyanzvi hwekuvandudza tekinoroji, uye kuziva veruzhinji ndizvo zvakakosha mukurwisa zvirwere izvi mune ramangwana.
Baysen Medicalinogara ichitarisa pane yekuongorora nzira yekuvandudza hupenyu hwehupenyu. Takagadzira mapuratifomu mashanu ehunyanzvi- Latex, colloidal gold, Fluorescence Immunochromatographic Assay, Molecular,Chemiluminescence Immunoassay.TineDen-NS1 Rapid bvunzo, Den-IgG/IgM yekukurumidza bvunzo, Dengue IgG/IgM-NS1 Combo yekukurumidza bvunzo, Mal-PF Rapid bvunzo, Mal-PF/PV Rapid bvunzo, Mal-PF/PAN Rapid bvunzo kuitira kuongororwa kwekutanga kwezvirwere izvi zvinotapukira.
Nguva yekutumira: Aug-06-2025