Kumhlaba ontsonkothileyo wamayeza anamhlanje, uvavanyo lwegazi olulula ludla ngokuba nesiseko sokungenelela kwangethuba nokusindisa ubomi. Phakathi kwezi, uvavanyo lwe-Alpha-fetoprotein (AFP) lugqama njengesixhobo esibalulekileyo, esinamacala amaninzi ukubaluleka kwawo ukusuka ekujongeni ukukhula komntwana ukuya ekulweni umhlaza kubantu abadala.
Kwiminyaka emininzi, uvavanyo lwe-AFP lube sisiseko sokuhlolwa kwangaphambi kokubeleka. Njengeprotheyini eveliswa sisibindi somntwana, amanqanaba e-AFP egazini lomfazi okhulelweyo kunye nolwelo lwe-amniotic lubonelela ngefestile ebalulekileyo esibelekweni. Xa idityaniswe kwipaneli yokuhlola ebanzi, uvavanyo lwe-AFP, olwenziwa ngokuqhelekileyo phakathi kwe-15 kunye ne-20 yeeveki zokukhulelwa, yindlela enamandla, engabonakaliyo yokuvavanya umngcipheko weziphene ezinzulu zokuzalwa. Amanqanaba aphezulu ngokungaqhelekanga angabonisa umngcipheko owongeziweyo weziphene ze-neural tube, ezifana ne-spina bifida okanye i-anencephaly, apho ingqondo okanye intambo yomgogodla ingakhuli kakuhle. Ngakolunye uhlangothi, amanqanaba aphantsi angabonisa umngcipheko ophezulu wokungaqhelekanga kwi-chromosomal, kuquka i-Down syndrome. Le nkqubo yokulumkisa kwangethuba ivumela ababoneleli ngenkathalo yezempilo ukuba banike abazali uvavanyo olongezelelekileyo lokuxilonga, iingcebiso, kunye nethuba lokulungiselela ukhathalelo olulodwa, oko kuyenza ibe yinxalenye ebalulekileyo yokhathalelo lokubelekisa.
Nangona kunjalo, ukubaluleka kovavanyo lwe-AFP kudlulela ngaphaya kwegumbi lokuhambisa. Kwi-twist enyanzelisayo, le proteni yomntwana iphinda ivele njenge-biomarker enamandla kumzimba omdala, apho ubukho bayo buyiflegi ebomvu. Kwi-gastroenterologists kunye ne-oncologists, uvavanyo lwe-AFP sisixhobo esingaphambili kwidabi elichasene nomhlaza wesibindi, ngakumbi i-Hepatocellular Carcinoma (HCC).
Kubantu abanezifo zesibindi ezingapheliyo ezifana ne-cirrhosis okanye i-hepatitis B kunye ne-C, ukubeka iliso rhoqo kumanqanaba e-AFP kunokusindisa ubomi. Ukunyuka kwenqanaba le-AFP kulo mngcipheko mkhulu uhlala usebenza njengesalathiso sakwangoko sophuhliso lwethumba, ukukhuthaza izifundo zokucinga kwangexesha ezinjengee-ultrasounds okanye ii-CT scans zokuqinisekiswa. Oku kuvumela ukungenelela kwinqanaba elingaphambili, elinyangekayo lesi sifo, ukuphucula ngokumangalisayo amathuba okusinda. Ngaphezu koko, uvavanyo alukho nje ukuxilongwa. Kwizigulane esele zifumana unyango lwe-HCC, imilinganiselo ye-AFP ye-serial isetyenziselwa ukubeka esweni ukusebenza konyango kunye nokukhangela ukuphindaphinda komhlaza.
Ukusetyenziswa kolu vavanyo kukwanwenwela ekuxilongeni nasekulawuleni amathumba eentsholongwane zeentsholongwane, afana nalawo afumaneka kuma-ovari okanye kumasende. Inqanaba eliphakamileyo le-AFP kwindoda enobunzima betyhalarha, umzekelo, ikhomba ngamandla uhlobo oluthile lomhlaza, olukhokela izigqibo zonyango kwasekuqaleni.
Nangona amandla ayo, iingcali zonyango zigxininisa ukuba uvavanyo lwe-AFP alukho isixhobo sokuxilonga esizimeleyo. Iziphumo zayo zifanele zitolikwe ngokomxholo—kuqwalaselwa iminyaka yomguli, imeko yempilo yakhe, kunye nezinye iimvavanyo. Iimpawu zobuxoki kunye nezibi zingenzeka. Ukanti, ixabiso layo alinakuphikiswa.
Ukuqukumbela, uvavanyo lwe-AFP lubandakanya umgaqo wothintelo kunye neyeza elisebenzayo. Ukusuka ekukhuseleni impilo yesizukulwana esilandelayo ukuya ekuboneleleni ngesilumkiso esibalulekileyo kwangethuba ngokuchasene nomhlaza ondlongondlongo, olu vavanyo lwegazi lusebenza ngeendlela ezininzi luhlala luyintsika yoxilongo lweyeza. Ukusetyenziswa kwayo okuqhubekayo kunye nokwaziswa kwindlela yokusebenza kweklinikhi bubungqina bokubaluleka kwayo okungapheliyo ekukhuseleni nasekugcineni impilo yabantu.
Ixesha lokuposa: Oct-10-2025