Sepsis Açısından Yüksek Risk Altında Olanlar Kimlerdir?

Herhangi bir enfeksiyona yakalanan herkes sepsis hastalığına yakalanabilse de, aşağıdaki gruplar önemli ölçüde daha yüksek risk altındadır ve ekstra dikkat gerektirir:

1. Bebekler ve Yaşlılar: Bu bireylerin ortak bir özelliği, bağışıklık sistemlerinin yeterince gelişmemiş olmasıdır. Bebeklerin ve küçük çocukların bağışıklık sistemleri henüz tam olarak gelişmemiştir; yaşlıların ise bağışıklık sistemleri yaşla birlikte zayıflar ve genellikle birden fazla altta yatan hastalıkla birlikte görülür, bu da enfeksiyonlarla etkili bir şekilde mücadele etmelerini zorlaştırır.
2. Kronik Hastalığı Olan Hastalar: Diyabet, kanser, karaciğer ve böbrek hastalığı, kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) veya HIV/AIDS gibi hastalıkları olan hastaların vücut savunma mekanizmaları ve organ fonksiyonları daha zayıf olduğundan enfeksiyonların kontrolden çıkma olasılığı daha yüksektir.
3. Bağışıklık Sistemi Baskılanmış Kişiler: Bunlar arasında kemoterapi gören kanser hastaları, organ nakli sonrası bağışıklık baskılayıcı ilaç kullanan kişiler ve bağışıklık sistemlerinin patojenlere etkili bir şekilde yanıt veremediği otoimmün hastalıkları olan kişiler yer alır.
4. Ağır Travma veya Büyük Cerrahi Geçiren Hastalar: Geniş yanıklar, ağır travmalar veya büyük cerrahi operasyonlar geçiren hastalarda, cilt veya mukozal bariyer tahrip olur, patojenlerin istila etmesi için bir kanal oluşur ve vücut yüksek stres durumuna girer.
5. İnvaziv Tıbbi Cihaz Kullanıcıları: Kateter (santral venöz kateter, idrar sondası gibi) kullanan, ventilatör kullanan veya vücudunda drenaj tüpü bulunan hastalarda, bu cihazlar patojenlerin insan vücuduna girmesi için bir "kısayol" haline gelebilir.
6. Yakın Zamanda Enfeksiyon Geçiren veya Hastaneye Yatan Kişiler: Özellikle zatürre, karın enfeksiyonu, idrar yolu enfeksiyonu veya cilt enfeksiyonu olan hastalarda, tedavi zamanında yapılmazsa veya etkili olmazsa enfeksiyon kolayca kana yayılabilir ve sepsise neden olabilir.

Sepsis nasıl tespit edilir? Temel tespit reaktifleri merkezi bir rol oynar

Yüksek riskli bireylerde enfeksiyon şüphesi belirtileri (ateş, titreme, nefes darlığı, hızlı kalp atışı ve bilinç bulanıklığı gibi) gelişirse, derhal tıbbi yardım almalıdırlar. Erken tanı, bir dizi klinik değerlendirme ve laboratuvar testine dayanır; bunlar arasında, klinisyenlerin vazgeçilmez "gözleri" olan çeşitli in vitro tanı (IVD) test reaktifleri bulunur.

1. Mikrobiyal Kültür (Kan Kültürü) – Tanıda “Altın Standart”
   • Yöntem: Hastanın kan, idrar, balgam veya enfeksiyondan şüphelenilen diğer yerlerden örnekler toplanır ve kültür ortamı içeren şişelere yerleştirilir, daha sonra patojenlerin (bakteri veya mantar) büyümesini teşvik etmek için inkübe edilir.
   • Rolü: Bu, sepsisi doğrulamak ve etken patojeni tanımlamak için "altın standarttır". Bir patojenin kültürü yapıldıktan sonra, doktorlara en etkili antibiyotikleri seçmelerinde rehberlik etmek için antimikrobiyal duyarlılık testi (AST) yapılabilir. Ancak, asıl dezavantajı, başlangıçta acil durum kararını almaya elverişli olmayan, gereken süredir (genellikle sonuçlar için 24-72 saat).
2. Biyobelirteç Testi – Hızlı “Alarm Sistemleri”
   Kültürün zaman alıcı kusurunu telafi etmek için, hızlı yardımcı tanı amacıyla çeşitli biyobelirteç tespit reaktifleri yaygın olarak kullanılmaktadır.
   • Prokalsitonin (PCT) testi: Bu, şu anda sepsis ile ilişkili en önemli ve spesifik biyobelirteçtir.PCTSağlıklı bireylerde çok düşük seviyelerde bulunan, ancak şiddetli bakteriyel enfeksiyon sırasında vücuttaki birçok dokuda büyük miktarlarda üretilen bir proteindir.PCT (genellikle immünokromatografik veya kemilüminesans yöntemleri kullanılarak) testler 1-2 saat içinde kantitatif sonuçlar sağlar.PCTdüzeyleri bakteriyel sepsis açısından oldukça anlamlıdır ve antibiyotik tedavisinin etkinliğini izlemek ve tedavinin kesilmesini yönlendirmek için kullanılabilir.
   • C-reaktif protein (CRP) testi: CRP Akut faz proteinidir ve iltihaplanma veya enfeksiyona yanıt olarak hızla artar. Son derece hassas olmasına rağmen, daha az spesifiktir.PCTÇünkü viral enfeksiyonlar ve travma gibi çeşitli durumlarda yükselebilir. Genellikle diğer belirteçlerle birlikte kullanılır.
   • Beyaz Kan Hücresi Sayımı (WBC) ve Nötrofil Yüzdesi: Bu, en temel tam kan sayımı (CBC) testidir. Sepsis hastalarında genellikle WBC'de belirgin bir artış veya azalma ve nötrofil yüzdesinde artış (sola kayma) görülür. Ancak özgüllüğü düşüktür ve diğer göstergelerle birlikte yorumlanmalıdır.
3. Moleküler Tanı Teknikleri – Hassas “İzciler”
   • Yöntem: Polimeraz Zincir Reaksiyonu (PCR) ve Metagenomik Yeni Nesil Dizileme (mNGS) gibi teknikler. Bu teknolojiler, patojen nükleik asitlerini (DNA veya RNA) doğrudan tespit etmek için spesifik primerler ve problar (gelişmiş "reaktifler" olarak görülebilir) kullanır.
   • Rolü: Kültür gerektirmezler ve kandaki patojenleri saatler içinde hızla tespit edebilirler, hatta kültürü zor olan organizmaları bile tespit edebilirler. Özellikle geleneksel kültürler negatif olmasına rağmen klinik şüphe yüksek olduğunda, mNGS kritik tanı ipuçları sağlayabilir. Ancak bu yöntemler daha pahalıdır ve antibiyotik duyarlılığı bilgisi sağlamaz.
4. Laktat Testi – “Kriz” Seviyesinin Ölçülmesi
   • Doku hipoperfüzyonu ve hipoksi, sepsis kaynaklı organ yetmezliğinin merkezinde yer alır. Yüksek laktat seviyeleri, doku hipoksisinin açık bir göstergesidir. Yatak başı hızlı laktat test kitleri, plazma laktat konsantrasyonlarını (dakikalar içinde) hızla ölçebilir. Hiperlaktatemi (>2 mmol/L), ciddi hastalığı ve kötü prognozu güçlü bir şekilde gösterir ve yoğun tedaviye başlamak için önemli bir göstergedir.

Çözüm

Sepsis, zamana karşı bir yarıştır. Yaşlılar, güçsüzler, altta yatan tıbbi rahatsızlıkları olanlar ve belirli tıbbi rahatsızlıkları olanlar öncelikli hedeftir. Bu yüksek riskli gruplar için, herhangi bir enfeksiyon belirtisine karşı dikkatli olunmalıdır. Modern tıp, kan kültürleri, biyobelirteç testleri gibi çeşitli yöntemlerle hızlı bir teşhis sistemi oluşturmuştur.PCT/CRP, moleküler tanı ve laktat testi. Bunlar arasında, çeşitli son derece etkili ve hassas tespit reaktifleri, erken uyarı, doğru teşhis ve zamanında müdahalenin temel taşlarıdır ve hastaların hayatta kalma şansını büyük ölçüde artırır. Riskleri tanımak, erken semptomları ele almak ve gelişmiş tespit teknolojilerine güvenmek, bu "görünmez katile" karşı en güçlü silahlarımızdır.